او زمانی كه چشم از آن منظره خیره‌كننده برداشت، هم خود و هم جهانش وارد دنیای جدیدی شده بودند و جهان هیچ‌گاه دوباره مشابه قبل از آن لحظه نشد. گالیله می‌توانست چیزهای زیادی ببیند، اما قدرت كم ابزار او مانع شد تا جهانی متفاوت را ببیند. او هر جا كه نگاه می‌كرد ستاره‌ها را می‌دید. دشتی خرم و پربار از ستاره‌هایی كه در گوشه و كنار آسمان پراكنده شده بودند. او قمرهای مشتری را دید و هلال‌های سیاره زهره را. بر سطح ماه سطحی ناهموار را مشاهده كرد و دید خورشید بر خلاف ظاهر درخشانش گاهی غبارآلود می‌شود و لكه‌هایی بر صورتش می‌نشیند. او به این ترتیب درك ما از عالم را برای همیشه تغییر داد و تیر خلاصی بر نظریه زمین مركزی زد.

هیچ كس نمی‌داند آن لحظه كه گالیله چشم بر تلسكوپش آسمان را می‌دید و برای اولین‌بار به كاوش در این قلمرو ی دست نیافتنی می‌پرداخت چه احساسی را تجربه می‌كرد. می‌دانیم شگفت‌زده بود. می‌دانیم هیجانی عمیق وجودش را فرا گرفته بود و شاید از دیدن آنچه برای نخستین‌بار می‌دید لحظاتی قلبش تندتر می‌زده است و عرقی از هیجان چهره‌اش را می‌پوشانده اما آنچه در ذهن و جان او می‌گذشت تنها گنجینه‌ای برای خود او بود.

در طول چهار قرن كه از ابداع و اختراع تلسكوپ می‌گذرد هر بار كه توان ابزارهای رصدی ما به‌طور چشمگیری افزایش یافته، دید ما از كیهان نیز به طور جدی دستخوش تغییر شده است. تلسكوپ‌ها در طول موج‌های مختلفی اینك به نگاه كردن به آسمان مشغولند و اسرار پنهان در اعماق آن را برای ما آشكار می‌كنند. زمانی در قله مونت ویلسن در حاشیه شهر لس‌آنجلس، بزرگ‌ترین تلسكوپ آن دوران به كمك كیهان‌شناس جوانی به نام ادوین هابل آمد تا به ما نشان دهد جهان ما و هرچه در آن است در حال انبساطی كیهانی است. او جهان ما را بار دیگر تغییر داد و ما فهمیدیم راه‌شیری ما تنها یكی از جزیره‌های كیهانی عالم است. كهكشان ما كه به نام راه‌شیری آن را می‌شناسیم از بیش از 200 میلیارد ستاره تشكیل شده است. اندكی بر این عدد فكر كنید. شاید این روزها با تحولات بازار ارز و تبدیل نرخ‌های مختلف به هم معنی و بزرگی عدد میلیارد از چشم افتاده​ و ابهت آن شكسته شده باشد. اما برای این كه بزرگی آن را بدانید به خاطر آورید اگر قرار باشد با سرعتی معمولی از یك تا یك میلیارد را بشمارید و در این بین نه غذایی بخورید و نه آبی بنوشید و نه استراحتی كنید بیش از 50 سال زمان نیاز دارید. بسیاری از این ستاره‌ها خورشیدهایی مانند خورشید ما هستند و در اطرافشان سیاراتی وجود دارند، اما زمانی عظمت عالم ـ حداقل بخش كوچكی از آن كه از ماده معمولی تشكیل شده و آن را در قالب ستاره‌ها و كهكشان‌ها می‌بینیم و نه بخش‌های عظیمی از عالم كه آنها را به نام ماده تاریك و انرژی تاریك می‌شناسیم ـ را در می‌یابیم كه به عظمت تعداد و گستردگی كهكشان‌ها در عالم نظر كنیم.

نكته: در این تصویر كه چهارم مهرماه گذشته توسط مجموعه‌ای از تصاویر تلسكوپ فضایی هابل تولید شده است محدوده كوچك و تاریكی از آسمان نشانه گرفته شده بود و نتایج نشان داد این محدوده آنقدرها هم تاریك نیست

البته برای چنین نگاهی ژرف به عالم به ابزاری استثنایی نیاز داریم؛ ابزاری كه توانسته باشد فارغ از محدودیت‌های زمینی به اعماق كیهان نظر كند. روی زمین هر چقدر هم فناوری خود را توسعه دهیم و رصدخانه‌های بزرگ‌تری بسازیم همیشه محدود و محكوم به رصدكردن در زیر اتمسفر هستیم. جو زمین كه زندگی را برای ما ممكن ساخته است، در رسیدن نور ستاره‌های دور دست (و البته بخش عمده‌ای از امواج سایر مناطق طیف الكترومغناطیس) مانع ایجاد می‌كند. اختلال‌های جوی و جریان‌های هوایی كیفیت نور را كاهش می‌دهند و در نهایت تصویر نهایی شما محدود به شرایط رصدی باقی می‌ماند، اما در فراسوی جو فشرده زمین این مشكل وجود ندارد. تلسكوپی با آینه نه چندان بزرگ كه در فراسوی جو قرار داشته باشد می‌تواند دروازه‌های جدیدی را به سوی جهان باز كند. این كاری است كه تلسكوپ فضایی هابل در طول سال‌های طولانی خدمتش در مدار زمین برای ما انجام می‌دهد.

هابل شاید ارزشمندترین ابزار رصدی موجود جهان باشد. این تلسكوپ بود كه به طور اساسی دید ما را از كیهان و آنچه در آن جریان دارد تغییر داد. با وجود این هر از​گاهی این تلسكوپ در كنار تصاویر خیره‌كننده و داده‌های چشمگیری كه تهیه می‌كند نماهایی را به زمین می‌فرستد كه فراتر از ارزش‌های علمی خود بشدت شوكه‌كننده، نفسگیر و خیره‌كننده هستند. نگاه‌كردن و فكركردن درباره این تصاویر می‌تواند روز شما را بسازد و اگر اندكی عمیق‌تر به آن نگاه كنید شاید زندگی‌تان را متحول كند.

آخرین نمونه از مجموعه چنین عكس‌هایی را در این صفحه می‌بینید. این تصویر روز 25 سپتامبر امسال منتشر شد و به تصویرعمیقا ژرف هابل یا (eXtreme Deep Field) معروف شده است. هابل پیشتر تصاویر مشابهی به نام‌های ژرف، ژرف جنوبی و فراژرف از آسمان گرفته بود. این بار اما با كمك ابزارهای عكاسی جدیدی كه پس از آخرین ماموریت تعمیر این تلسكوپ در فضا به آن اضافه شده است نمای خیره‌كننده دیگری تهیه كرده است.

بار دیگر به تصویر این صفحه نگاه كنید. آنچه در این تصویر می‌بینید تنها یك پانزدهم قطر ماه كامل در آسمان را اشغال می‌كند. ماه كامل قطری معادل 30 دقیقه قوس در آسمان دارد و این تصویر تنها 2 دقیقه قوس از آسمان را اشغال كرده است. آن هم در جایی در صورت فلكی كوره، جایی كه خبری از ستاره‌های درخشان و بازتاب نور كهكشان نیست. این در واقع بخشی از مركز تصویر فراژرف هابل است. تصویری كه می‌بینید در بخش تاریك آسمان است و تهیه آن حدود 10 سال طول كشیده است. زمان خالصی كه تلسكوپ فضایی هابل برای نوردهی از این بخش آسمان صرف كرده چیزی حدود 2 میلیون ثانیه یا حدود 23 روز بوده است. نتیجه تصویری است كه می‌بینید.

در فضایی كه قطر آن تنها یك پانزدهم قطر ماه كامل است و در جایی كه به ظاهر هیچ ستاره‌ای وجود ندارد. بیش از 5 هزار و پانصد كهكشان در این تصویر دیده می‌شود. این ژرف‌ترین تصویری است كه انسان تا كنون از جهان گرفته است. همه نقطه‌های نورانی این تصویر كهكشان‌هایی هستند كه بسیاری از آنها شبیه راه شیری و دارای همان تعداد ستاره‌اند. باستانی‌ترین و قدیمی‌ترین كهكشانی كه در این عكس دیده می‌شود چیزی حدود 2‌/‌13 میلیارد سال نوری از ما فاصله دارد. یعنی نوری كه امروز در این تصویر می‌بینید 2‌/‌13 میلیارد سال پیش راه خود را به سوی زمین آغاز كرده است و زمانی شكوه این عكس را درمی‌یابیم كه به یاد آوریم عمر جهان ما تنها چیزی​حدود 7‌/‌13 میلیارد سال است. برخی از این كهكشان‌ها نخستین مهمانان جهان بوده‌اند. بار دیگر به عكس نگاه كنید. به جهانی چنین ژرف و عمیق. شاید بپرسید چه اهمیتی دارد كه در این شرایط به آسمان چشم بیندازیم. شاید ساده‌ترین جواب این است كه شما از جنس ستاره‌ها هستید. این یك تعبیر شاعرانه نیست. واقعیتی علمی است.